Birçok bilimsel araştırmanın haberinde, ‘’fareler üzerinde yapılan deneyler sonucunda’’ ya da ‘’farelerin kullanıldığı araştırmalar neticesinde’’ gibi cümlelere kesinlikle rastlamışsınızdır. Peki, fareleri bilimsel araştırmaların yıldızı yapan şey nedir?
Basit bir şekilde düşündüğünüzde ilk olarak akla, farelerin küçük canlılar olduğu ve dolayısıyla çok fazla yer kaplamadıkları gelebilir. Sonuçta bir fil ya da zürafa üzerinde sürekli deneyler yapmak çok da tercih sebebi olmasa gerek. Ayrıca fareler kışkırtıldıkları zaman çok fazla zarara sebebiyet vermezler. Daha büyük canlılarla laboratuvarda deneyler yapmak oldukça tehlikeli olabilir.
Yukarda yazdıklarımızın da katkısı vardır tabii ki ama esas olarak fareleri laboratuvarların yıldızı yapan şeyler biraz daha farklı. Laboratuvar fareleri, deneylerde kullanılmak üzere özel olarak üretilir ve bu süreç oldukça kısadır. Yani çok kısa süre içerisinde, oldukça fazla sayıda fare üretilebilir. Dolayısıyla, laboratuvarda kullanılmak için üretilebilecek en ucuz canlılardan birisidir. Hızlı ve sık üremeleri araştırmalar için de oldukça faydalıdır. Farelerin birkaç yıl olan yaşamları, bilim insanlarının farklı jenerasyonları kolaylıkla çalışabilmesine olanak tanır.
Tabii ki bu kadarla da sınırlı değil. Fareler bilim insanlarına kullanışlı boyutları ve libidolarından çok daha fazlasını sunarlar. İnsanların ve farelerin %90’dan fazla geni ortaktır. Bu durum, insan genlerinin faktörlere nasıl tepki vereceğinin anlaşılabilmesi için mükemmel bir çalışma alanı yaratır. Genetiğin de ötesine, farenin biyolojik sistemleri (organlar gibi) de insanlarınkine oldukça benzer çalışır.
Farelerin deneylerde tercih sebebi olmasının bir diğer nedeni de farelerin kolaylıkla genetiğinin değiştirilebilmesidir. Yani bilim insanları farelerdeki belirli genleri inaktif hale getirebilir yani kapatabilir. Bilim insanları bu ayarlanmış fareleri ‘’knockout mice’’ yani nakavt fareler olarak adlandırırlar. Bu fareler sayesinde bilim insanları belirli genlerin hastalıklara sebep olması durumunu çalışabilirler. Yani, belirli bir geni inaktif hale getirilmiş bir fare, o geni inaktif hale getirilmemiş farelerle beraber incelenirse bu genin hastalığa nasıl katkı sağladığı gözlemlenebilir.
Değiştirilmiş kemirgene bir diğer örnek de, transgenik faredir. Bu fareye ek, yabancı DNA eklenir. Bu, insanları etkileyen spesifik hastalıkların modellenmesi ve genetik fonksiyonların çalışılabilmesi için oldukça verimli bir yöntemdir.
Bir canlının bilimsel araştırmalarda kullanılması, genetiğinin değiştirilmesi ve bir şekilde öldürülüyor olmasının tartışılmasının dışında laboratuvar fareleri bilimsel araştırmalar için ve bilimin ilerlemesi için oldukça önemlidir.
Kaynaklar:
- Kolata, Gina. “Mice fall short as test subjects for some of humans’ deadly ills.” The New York Times. Feb. 11, 2013. http://www.nytimes.com/2013/02/12/science/testing-of-some-deadly-diseases-on-mice-mislead-report-says.html?pagewanted=all&_r=0
- Koshland Science Museum. “Tracing Similarities and Differences in our DNA.” https://www.koshland-science-museum.org/sites/all/exhibits/exhibitdna/intro03.jsp
- Melina, Remy. “Why do medical researchers use mice?” LiveScience. Nov. 16, 2010. http://www.livescience.com/32860-why-do-medical-researchers-use-mice.html
- National Human Genome Research Institute. “Knockout Mice.” July 11, 2013. http://www.genome.gov/12514551-title=Knockout
- PETA. “Mice and rats in laboratories.” 2014. http://www.peta.org/issues/animals-used-for-experimentation/animals-laboratories/mice-rats-laboratories/
- Twyman, Richard. “Transgenic Mice.” The Wellcome Trust.” August 1, 2003. http://genome.wellcome.ac.uk/doc_wtd021044.html
- Understanding Animal Research. “Forty reasons why we need animals in research.” Dec. 16, 2013. http://www.understandinganimalresearch.org.uk/about-us/the-science-action-network/forty-reasons-why-we-need-animals-in-research/
