Demir atomunun izotoplarından biri olan demir-60 devasa boyutlardaki yıldızların patlamaları sonuçu ortaya çıkmıştır. Hâlihazırda oldukça nadir bulunan bu izotopun çok küçük bir kısmı uzak yıldızlardan gelip Dünya'ya ulaşabilmektedir. Elbette Dünya'da olduğu kadar evrenin geneli için de nadir olduğunu söyleyebileceğimiz bu izotopun, yeni bir araştırmada ilk kez Antarktika'da yağan karlarda mevcut olduğu tespit edildi. Technical University of Munich (TUM) araştırmacılarının yaptığı çalışmada, keşfedilen demir-60'ların yakın bir yıldızlararası boşluktan geldiği öne sürüldü.
Dünya'ya ulaşan kozmik toz miktarının her sene 1 ila 10 ton arası değiştiği düşünülüyor. Bu minik parçacıkların büyük çoğunluğu da Güneş Sistemi içerisindeki göktaşları ve kuyruklu yıldızlardan geliyor. Ne var ki, küçük bir parçası da uzak yıldızlardan gelip Dünya atmosferine ulaşabiliyor.
Bildiğimiz üzere Dünya üzerinde demir-60 izotopunun bulunduğu doğal bir kaynak bulunmuyor. Physical Reviews Letters'da yayımlanan çalışmada, tamamen süpernova patlamaları ve kozmik radyasyonun kozmik toz ile reaksiyonu sırasında oluşmuş olan izotopun Antarktika'daki karın içinde bulunduğu keşfedildi.
Demir-60 izotopunun varlığının fark edilmesi ve Dünya üzerindeki varlığının saptanması yaklaşık 20 yıl önce aynı üniversitenin deniz dibindeki depozitler üzerinde yaptığı araştırmada gerçekleşmişti. Bu keşfi gerçekleştiren ekipten Dr. Gunther Korschinek, Dünya'nın diğer taraflarına yağan kardan çok daha saf ve el değmemiş olan (nüfusu maksimum gezgin ve araştırma dolayısıyla kıtada bulunanlar ile 4000'i asla aşmayan kıtada yağan karın antropojenik etki ile kirlenmediği düşünülüyor) karda, yıldız patlamalarının etkilerinin izlenebileceğini düşündü.
Bu varsayımı test edebilmek için, Alfred Wegener Institute'ten Dr. Sepp Kipfstuhl, Kohnen İstasyonu'nda yarım ton kadar kar topladı. Bu karlar Münih'e test için gönderildi ve orada eritilen karların, kimyasal ayrıştırma metotları ile sıvı kısmından içindeki katı parçacıklar ayrıldı. Miligramlar seviyesinde bulunan demir de bu yolla ayrılmış oldu.
Korschinek ve Dominik Koll yaptıkları analizlerde, Münih yakınlarındaki Garching'deki hızlandırıcı laboratuvarında beş demir-60 atomu örneği keşfetti.
Yakın Yıldızlararası Boşluktan Gelen Yıldız Tozları
Araştırma ekibi görece gerçeğe en yakın şekilde demir-60 izotoplarının Dünya yüzeyine nasıl ulaştığını ve yerküre üzerine çöktüğünün tespitini yapmış oldu: Analizi yapılan karın 20 yıldan daha yaşlı bir örnek barındırmadığı biliniyor. Dahası demir izotopu özellikle çok uzak yıldız patlamalarından geliyormuş gibi görünmüyor, çünkü öyle olsaydı hiç örneği bulunamayacak kadar dağılmış ve harcanmış olurdu.
Demir-60 izotopunun yarı ömrüne bakılarak, Dünya'nın oluşumu sırasında var olma ihtimali olan tüm demir-60'ların şimdiye kadar yok olmuş olması gerektiği tespit edildi. Bu nedenle araştırmacılardan Dr. Koll Antarktik kar içinde bulunan demir-60 ın tamamen yakın bir yıldızlar-arası tozdan geldiğini öne sürdü.
Güneş Sistemi'miz böyle yıldızlar-arası bulutlardan birisinin içine 40.000 yıl önce girdi ve birkaç bin yıl içinde de bu tozun içinden çıkacak. 40.000 yıldan daha eski hiçbir buz katmanında demir-60 bulunmaması beklendiğinden, eğer gelecek araştırmalarda bu keşfedilirse gerçekten Güneş Sistemi'nin içinde bulunduğu kozmik çevre içine önemli bir bulgu elde edilmiş olacak.
Kaynak: https://www.tum.de/nc/en/about-tum/news/press-releases/details/35654/
